Địa danh thấm đẫm máu xương của các chiến sĩ

Truông Bồn đã trở thành vùng đất thiêng liêng, biểu tượng sáng ngời của lực lượng thanh niên xung phong, của chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất nước nhà. Địa danh Truông Bồn đã đi vào lịch sử, trở thành một dấu son, là niềm tự hào của các thế hệ người dân Việt Nam.

Với giọng nói trầm ấm, truyền cảm, thuyết minh viên Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn Nguyễn Hà Thu đã đưa chúng tôi ngược dòng thời gian, trở về quá khứ, để cảm nhận và hiểu hơn về địa danh thấm đẫm biết bao máu xương của các chiến sĩ.

Trước đây, Truông Bồn là một đoạn đèo dốc có chiều dài 5km, độ cao gần 70m trên dãy núi Thung Nưa có đỉnh cao nhất là 450m so với mực nước biển, nằm trên tuyến đường chiến lược 15A hay còn gọi là Đường 30, đi qua địa phận xã Mỹ Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.

Thuyết minh viên Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn Nguyễn Hà Thu đang thuyết minh tại khu vực phần mộ của các chiến sĩ thanh niên xung phong hy sinh.

Trong chiến tranh, cung đường độc đạo Truông Bồn có vị trí đặc biệt quan trọng, bởi là nơi kết nối các huyết mạch giao thông của ta từ hậu phương lớn miền Bắc chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam. Nơi đây, chứng tích hào hùng, bất hủ ghi dấu những chiến công và sự hy sinh oanh liệt của quân và dân ta trong cuộc đấu tranh vệ quốc vĩ đại của dân tộc trong thế kỷ 20. Tiêu biểu là chiến công và sự hy sinh oanh liệt vào ngày 31-10-1968 của 13 chiến sĩ thanh niên xung phong “Tiểu đội cảm tử” anh hùng thuộc Đại đội thanh niên xung phong 317, Đội 65, Tổng đội thanh niên xung phong chống Mỹ, cứu nước tỉnh Nghệ An.

Nắm được vị trí chiến lược của Truông Bồn, đế quốc Mỹ đã không tiếc bom đạn hủy diệt, hòng cắt đứt mạch máu giao thông của ta. Chỉ tính từ năm 1964-1968, giặc Mỹ đã trút xuống nơi đây gần 20 nghìn quả bom các loại, hàng chục nghìn tên lửa, trung bình mỗi km ở Truông Bồn phải hứng chịu hơn 4.000 quả bom. Truông Bồn vốn là đỉnh núi cao 70m so với mặt biển, sau nhiều năm bị Mỹ đánh phá ác liệt đã trở thành bình địa, độ cao chỉ còn hơn 30m so với mặt biển. Với số lượng bom đạn khủng khiếp như vậy, Truông Bồn được ví là hố bom của miền Bắc. 

Giữa mảnh đất bom cày đạn xới, khi mà cái chết luôn cận kề, nhưng các chiến sĩ nơi đây đã vượt lên vất vả, thiếu thốn, ngày đêm bám trận địa, với quyết tâm sắt đá “tim có thể ngừng đập nhưng đường không thể tắc”, để giữ vững mạch máu giao thông, đào đắp hàng triệu m³ đất đá, đưa hơn 94 nghìn lượt xe cơ giới, vận chuyển và giải tỏa hơn 1 triệu tấn hàng vượt qua Truông Bồn, theo sát các đoàn quân vào chiến trường miền Nam.     

Nỗi đau không thể nói thành lời

Kể về buổi sáng định mệnh ngày 31-10-1968 ở Truông Bồn, giọng thuyết minh viên Nguyễn Hà Thu nghẹn ngào: Đó là một buổi sáng đặc biệt, các đơn vị nhận được mật lệnh đảm bảo thông đường để đoàn xe quân sự vượt qua Truông Bồn trước khi trời sáng, mọi người hồ hởi, náo nức ra trận địa, khi công việc sắp hoàn thành, bất ngờ, những tốp máy bay Mỹ gầm rú, lao tới oanh tạc Truông Bồn; những tiếng nổ xé toang cả bầu trời, mặt đất rung chuyển, đội hình Tiểu đội 2 đã không kịp rút về hầm trú ẩn, lập tức đã bị vùi nát dưới trận bom dữ dội. Đồng đội chưa kịp ứng cứu thì những loạt bom vẫn liên tục giội xuống, trên đoạn đường chỉ có chiều dài 120m nhưng đã phải hứng chịu tới 170 quả bom tàn phá.

Khu vực bãi bom đang được xây dựng trong khuôn viên khu di tích, dự kiến hoàn thành vào cuối năm.

Sau loạt bom rơi, đạn nổ của đế quốc Mỹ là cảnh tượng thật kinh hoàng ở Truông Bồn, với khói bom nồng nặc, mặt đất dường như bốc cháy. Trận bom khủng khiếp và tàn khốc ấy đã cướp đi sinh mạng của 11 cô gái và 2 chàng trai khi mà chỉ còn ít giờ nữa, Mỹ tuyên bố ngừng ném bom trên toàn miền Bắc.

Sau trận bom tàn khốc, đồng đội lao ra tìm kiếm, tìm mãi, gọi mãi nhưng không một ai trả lời, từng lớp đất, hòn đá được lật tung. Trong nỗ lực đó, đồng đội tìm thấy chị Trần Thị Thông bị vùi sâu bên cạnh hố bom và vẫn còn cơ hội sống sót, còn lại 13 chiến sĩ thân thể đã hòa lẫn vào đất đá, cỏ cây. Tất cả những gì tìm được chỉ là những phần thi thể không còn nguyên vẹn hình hài. Bên hố bom còn nửa vành nón có ghi 2 chữ “tặng Dung”; một cánh tay mà trên cổ tay còn buộc 1 chiếc khăn mùi soa màu đỏ, bị bom mỹ hất tạt vào tận bìa rừng, trong chiếc khăn mùi xoa có 1 giấy báo nhập học mang tên Vũ Thị Hiên…   

Gạt nước mắt và nỗi đau tột cùng, đồng đội đã đưa thi thể các chiến sĩ về một ngôi mộ chung. 13 chiến sĩ hy sinh đều đang ở tuổi đẹp nhất của cuộc đời, chị Nguyễn Thị Hoài vừa tròn 17, chị Nguyễn Thị Tâm nhiều tuổi nhất cũng chỉ mới 22. Trong số đó có 8 người đã được xuất ngũ nhưng vẫn tình nguyện ở lại làm việc với đơn vị một ngày cuối cùng, có 5 chị chuẩn bị bước vào giảng đường, giấy báo nhập học vẫn đang gói trong từng chiếc khăn mùi xoa...

Đoàn khách tham quan Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn.

Hòa cùng dòng người về thăm Khu di tích, chị Nguyễn Phương Anh luôn hướng ánh mắt về phía bia mộ, nước mắt tuôn trào, chị bày tỏ: Được đến thăm di tích này đã mang đến cho tôi cảm xúc đặc biệt. Tôi đã hiểu hơn về sự hy sinh của các chiến sĩ thanh niên xung phong đã dâng hiến tuổi thanh xuân của mình cho công cuộc giải phóng dân tộc. Câu chuyện về những chiến sĩ thanh niên xung phong năm xưa sẽ là bài học lịch sử có giá trị cho thế hệ ngày hôm nay và mai sau.

Đọc những dòng cảm tưởng thấm đẫm tình cảm của du khách được ghi trong cuốn sổ đặt tại Khu di tích, chúng tôi hiểu rằng, mỗi đoàn khách tham quan khi đặt chân đến mảnh đất này đều nghẹn ngào xúc động trước sự hy sinh và tinh thần dũng cảm chiến đấu vì Tổ quốc của các chiến sĩ thanh niên xung phong.

Ông Phan Trọng Lộc, Giám đốc Ban quản lý di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn cho biết: Hiện nay, tại huyện Đô Lương (Nghệ An) đang mưa to. Vì thế, nhiều kế hoạch tổ chức 52 năm Chiến thắng Truông Bồn, trong đó có chương trình tri ân các chiến sĩ thanh niên xung phong phải hoãn lại. Vào ngày 31-10 hằng năm, chúng tôi đón rất nhiều đoàn khách trong và ngoài nước đến tham quan, mỗi năm có khoảng 200 nghìn du khách. Câu chuyện về sự hy sinh của các chiến sĩ thanh niên xung phong tại đây đã để lại ấn tượng sâu sắc cho nhiều người khi đặt chân đến khu di tích này. Để di tích trở thành địa điểm thu hút đông đảo người xem, đặc biệt phục vụ cho việc học tập lịch sử của các em học sinh, hằng năm, các hạng mục trong khuôn viên di tích thường xuyên được trùng tu. Đặc biệt, khu vực bãi bom hiện đang thực hiện và dự kiến hoàn thiện vào cuối năm.

Có những nỗi đau không thể nói thành lời, có những hy sinh không sử sách nào ghi hết, các chiến sĩ thanh niên xung phong đã sống và chiến đấu vì lý tưởng chung của cả dân tộc; họ đã lấy máu xương, tuổi thanh xuân của mình để hiến dâng cho Tổ quốc, đó là kết tinh cao đẹp của tinh thần yêu nước, ý chí quyết thắng chống giặc ngoại xâm để viết nên một huyền thoại Truông Bồn trong thế kỷ 20.

Bài, ảnh: KHÁNH HUYỀN