Chỉ thị 105 của Ban Bí thư Trung ương Đảng chỉ rõ: " Để phát huy truyền thống của các đội TNXP trong thời kỳ kháng chiến. Để đáp ứng với nhiệt tình của thanh niên đang sôi nổi thực hiện phong trào 3 sẵn sàng, cần tổ chức các đội TNXP - CMCN nhằm phục vụ cho chiến đấu và xây dựng. Mỗi đội TNXP phải là một đơn vị sản xuất có năng suất lao động cao. Một đơn vị sẵn sàng chiến đấu khi cần thiết, đồng thời là một môi trường văn hoá , kỹ thuật, nơi đào tạo rèn luyện thanh niên về mọi mặt.

Chỉ thị 71 của Thủ tướng Chính phủ xác định: Đội TNXP - CMCN là một lực lượng lao động đặc biệt, quân sự hoá của thanh niên, có vũ trang, được tổ chức và xây dựng trên 3 mặt: sản xuất, chiến đấu và học tập.

Nhạy cảm trước tình hình nhiệm vụ mới cuối tháng 4 - đầu tháng 5 - 1965 ở Nghệ An đã có hàng chục đại đội có 6500 TNXP tiến quân trên tuyến đường 50. Ngày 27/5/1965 tổng đội TNXP chống Mỹ cứu nước Nghệ An chính thức thành lập.

Vào những ngày tháng năm này không khí 3 sẵn sàng tình nguyện gia nhập TNXP vô cùng sôi nổi, nhiều thanh niên mới 15 - 16 tuổi, nhẹ cân viết đơn tình nguyện gia nhập TNXP.

Thực hiện lời dạy của Bác Hồ:
" Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên".

Các đội TNXP Nghệ An đã vượt qua mọi khó khăn gian khổ, phải xuyên qua Km đường rừng núi đá vôi, cuộn vong liên tục bên triều núi, một bên vách đá cao, một bên vực thẳm và hàng chục trọng điểm lớn nhỏ có những nơi trọng điểm dài hàng 2,3 Km như Hoàng Mai, Cầu Bùng, Cầu Cấm, Bến Thuỷ, Bò Lăn, Tam Lê, Truông Bồn, Ga Cang … địch đã dội xuống đây hàng chục vạn quả bom, tên lửa, rốc két phá đường, cầu, ga , cảng. biến cả 1 vùng không còn 1 cây cỏ sống sót, cả con đường là một trọng điểm mỗi thước đường đều mang dấu vết phá hoại của bom đạn địch, ở đây đã diễn ra cuộc vật lộn giữa ta và địch từng giờ từng phút , kể từ khi vệt đường mới hé mở, kẻ địch đã tập trung đánh phá rất ác liệt. Chúng định dùng sắt thép để ngăn ta mở đường, đảm bảo giao thông nhưng vơi quyết tâm :

" Chọc thủng Trường Sơn
Mở đường thắng lợi".

Thanh niên xung phong tỉnh ta đã xả thân, dốc sức cùng ngành giao thông vận tải, lâm nghiệp khai thông các tuyến đường đảm bảo giao thông thông suốt, chuyển tải hàng hoá, phục vụ chiến đấu và xây dựng. Ngoài ra còn cùng bộ đội , các lực lượng ở chiến trường đáp ừng kịp thời các chiến dịch mùa khô 1966 - 1967 và 1968 - 1972. Đại thắng mùa xuân 1975 thanh niên xung phong Nghệ An vẫn có sự đóng góp một phần của những sự kiện vĩ đại của dân tộc.

Cùng với việc mở đường mới, làm đường tránh, TNXP đã góp phần đắc lực đảm bảo giao thông trân các tuyến đường xung yếu các trọng điểm địch tập trung đánh phá rất ác liệt như Hoàng Mai, Cầu Bùng, Cầu Cấm, Phương Tích, Truông Bồn, Bến Thuỷ… và hàng trăm mục tiêu khác , đảm bảo giao thông trên các tuyến, các điểm trọng yếu như vậy thực chất là một cuộc chiến đáu quyết liệt với kẻ địch. Mặc dù chúng đã dùng mọi thủ đoạn xảo quyệt, đánh phá hết sức ác liệt nhưng TNXP vẫn liên tục ngày đêm bám sát các trọng điểm lấp hó hố bom, phá bom nổ chậm, đắp đường thông xe, xông vào lửa đạn cứu xe, cứu hàng, cứu dân.

Đại đội 333 của Đường sắt Nghệ An được Bác Hồ Gửi thư khen ngày 27/1/1969Đại đội 333 của Đường sắt Nghệ An được Bác Hồ Gửi thư khen ngày 27/1/1969

Đại đội 333, 325, 301, 319, 321, 303, 309, 312, 315, 317, 320, 322, 334 đường sông; 308, Cù Chính Lan, 309, 289, 242, 2713… chiến sỹ thi đua Ngô Thị Tịnh, Hồ Thị Thu Hiền, Nguyễn Thị Bá là những tập thể cá nhân tiêu biểu qua các nhiệm kỳ. Đội 69 với trọng điểm Cầu Cấm sau đó là đội Cù Chính Lan đi chi viện tỉnh bạn lập công xuất sắc trên tuyến lửa Quảng Bình - Quảng Trị.

Đội 241 đi làm nhiệm vụ ở tỉnh bạn cũng đã chia lửa với Quảng Bình, Quảng Trị, Nam Lào, Đường 9 qua các chiến dịch đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

Các đội 69, 85, 73, 271, 281, Đường sắt phía Nam, đường thuỷ đã cùng lực lượng của ngành đảm bảo giao thông, chuyển tải hàng hoá, đóng chốt các trọng điểm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Ở đây hàng ngày diễn ra cuộc đọ sức quyết liệt giưa ta và không qua Hoa Kỳ, pháo hạm đội 7 để đảm bảo thông xe, thông tuyến, bảo đảm cho hàng vạn chuyến xe ra vào, chi viện sức người sức của cho chiến trường miền Nam ruột thịt.

Trên trận tuyến bảo đản giao thông rộng lớn này đã có bao nhiêu hành động dũng cảm quên mình để cứu đường, cứu xe, cứu hàng. Điển hình là 9 cô gái TNXP XK 303 ( Diễn Châu) đã đào bom nổ chậm ở sân ga Hoàng Mai, phá nổ trước khi đoàn tàu tiến vào ga an toàn; đồng chí Trần Thuỷ Sâm C 315 ở công trương 50 cởi chiếc áo duy nhất tẩm bùn cứu xe tải đạn của bộ đội đang bốc cháy, cùng tiểu đội đa số là nữ cứu xe lựu đạn đang bốc lửa; Đại đội trưởng C 320 ( Yên Thành) Đồng Văn Bốn đứng trên bom nổ chậm ở Cầu Bùng, động viên toàn C tiến ra hiện trường san lấp hố bom thông xe trước giờ Quân khu quy định, giải phóng đoàn xe 200 chiếc chở hàng quan trọng vào chiến trường; đồng chí Phạm Xuân Nam phụ trách trung đội phà Bến Thuỷ địch đánh tàu hải quân bị chìm, đồng chí Nam đang lên cơn sốt cao vẫn lao mình xuống sông nhiều lần đưa thương binh, liệt sỹ, hàng hoá, súng đạn lên bờ an toàn; đồng chí Nguyễn Công Huấn tiểu đội trưởng C 321 ( Nam Đàn) phụ trách 1 tổ TNXP đem phà từ Nghi Thọ vượt biển chi viện cho Hoàng Mai, sau 7 ngày đem vật lộn với sóng gió, 12 lần bị địch đánh, lần thứ 7 phà bị thủng , đồng chí Huấn cởi áo nút lỗ thủng và dùng sào lấy ngực tỳ vào lỗ thủng không cho nước ào vào trong khi đó máy bay địch vẫn bắn xối xả , cuối cùng phà vẫn tới đích kịp chi viện cho bến phà Hoàng Mai đang bị tắc; ở Cầu Cấm khi cầu phao bị gãy một bộ phận TNXP đã ghé vai nâng cầu lên cho khẩu pháo nặng hàng chục tấn qua sông an toàn trước khi trời sáng; Cũng ở Cầu Cấm một máy bay địch bị bộ đội ta bắn rơi, giặc lái nhảy dù, phản lực địch bắn dữ dội để yểm trợ cho việc cứu phi công, một tổ TNXP ( thuộc XK 324 thành phố Vinh) nhanh chóng vượt sông cùng C 339 tiếp cận bắt giặc lái.

Trên tuyến Truông Bồn đã xuất hiện nhiều tấm gương hy sinh oanh liệt của 7 liệt sỹ đại đội 332 Nam Hưng Lâm nghiệp 2 góp phần làm nên huyền thoại Truông Bồn , đỉnh cao tiêu biểu sự hy sinh anh dũng của 13 chiến sỹ TNXP đại đội 317 - N 65 - Tổng đội TNXP cứu nước đại diện cho 3.7 vạn TNXP tỉnh Nghệ An và TNXP trong cả nước - Những người đã hy sinh xương máu và tuổi thanh xuân vì độc lập tự do cho Tổ quốc. Ngày 16/8/1967 Đại đội 317 được chuyển về phục vụ trọng điểm giao thông toạ độ lửa Truông Bồn đảm bảo mạch máu giao thông ở tuyến đường 30 cùng với 3 đại đội, 332 làm từ BaRa Nam Đàn đến Lâm nghiệp 2 Nam Hưng, đại đội 304 từ Lâm nghiệp 2 đến Tràng Ri xã Mỹ Sơn, C 317 phía Bắc dốc Cũi Lợn đến phía Tây Truông Bồn Cầu Om, mỗi ngày đêm tuyến trọng điểm Truông Bồn chiến sỹ C 317 vừa san lấp hố bom - vận chuyển vũ khí phục vụ cho bộ đội đánh trả máy bay địch, lúc thì ứng cứu hàng hoá khi xe quân sự bị trúng bom, tổ rà phá bom đánh dấu từng quả bom nổ chậm để tổ chức phá nổ 350 quả bom, anh Hoàng Văn Phúc người con đã hy dũng cảm kiên trung là dũng sỹ diệt Mỹ trong trận phá bom nổ chậm ở Truông Bồn.

Đêm đêm đơn vị san lấp hố bom ở hiện trường ngày về học văn hoá công việc khó khăn gian khổ phải hy sinh nhưng anh chị em vẫn lạc quan yêu đời.

8 giờ tối ngày 30 tháng 10 Tổng đội trưởng Lê Lượng nhận được lệnh hoả tốc, tối mật do đồng chí Nguyễn Sỹ Hoà Phó chủ tịch kiêm Trưởng ban đảm bảo giao thông ký, nội dung lệnh: "0 giờ ngày 1 tháng 11 năm 1968 ngừng ném bom";" 7 giờ sáng có đoàn xe quân sự đi qua, các đơn vị đóng quân trên tuyến đường 30 nâng cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu. Khẩn trương sửa chữa cầu đường, san lấp hố bom , bảo vệ an toàn cho đoàn xe vượt qua "; Ban chỉ huy Tổng đội cử đồng chí Hồ Minh Đàn, Nguyễn Văn Thân kỹ sư giao thông, cán bộ quân sự , y tá y sỹ xuống hiện trường cùng đơn vị trực tiếp chỉ huy các đơn vị làm nhiệm vụ. Nhận được lệnh trên Ban chỉ huy C 317 phân công đơn vị làm nhiệm vụ, chị Trần Thị Doãn, Hà Thị Đang, Nguyễn Thị Phúc 3 chị đã có Quyết định đi học Trung cấp nhưng trước yêu cầu nhiệm vụ cấp bách san lấp hố bom để đoàn xe quân sự vượt qua dốc Truông Bồn an toàn nen 3 chị đã xin BCH đơn vị tình nguyện ở lại chỉ huy tiểu đội cùng đơn vị hoàn thành nhiệm vụ mới lên đường đi học.

4 giờ sáng ngày 31 tháng 10 năm 1968 sau khi ăn sáng xong , toàn đơn vị tập trung san lấp hố bom cho đoàn xe quân sự vượt qua Truông Bồn. Anh chị em hối hả làm việc người xúc người đẩy xe cutkit vừa hát động viên nhâu quên cả mệt nhọc, 6 giờ 10' thì công việc sắp hoàn thành theo nhiệm vụ, bất ngờ có tiếng còi báo động của trực ban trên đỉnh đồi đồng chí Hạp vừa huýt còi vừa hô có máy bay địch toàn đơn vị sơ tán vào rừng vào hầm, nằm xuống, tiếng còi và tiếng hô của đồng chi Hạp chưa dứt thì 1 tốp máy bay lồng lộn bổ nhào xối xả ném bom xuống hiện trường nơi đơn vị 317 đang làm nhiệm vụ trong chốc lát dốc Cũi Lợn khói bom mịt mù đất đá ngổn ngang , một lúc sau tiếng máy bay ngừng gầm rú. Ban chỉ huy đơn vị cùng Ban chỉ huy Tổng đội chạy lại hiện trường bàng hoàng không thấy đường đâu chỉ thấy toàn hố bom sâu thẳm. Ban chỉ huy tổng đội cùng đơn vị chạy ra hiện trường tìm kiếm anh chị em bị thương sơ cứu đua đi bệnh viện và đưa thi hài các đồng chí đã hy sinh còn nguyên là: Hà Thị Đang, Đàm Thị Bốn, Nguyễn Thị Phúc, Trần Thị Doãn, Đinh Thị Vinh. Còn lại 8 chiến sỹ thi thể không còn nguyên vẹn Ban chỉ huy Tổng đội và đơn vị tiếp tục tìm kiếm đào bới nhặt những phần còn lại chia 8 phần để mai táng đồng đội của mình.

Sự hy sinh và tinh thần dũng cảm ý chí kiên trung bất chấp bom đạn quân thù, giữ vững mạch máu giao thông của các anh chị là tấm gương sáng cho chúng tôi noi theo.
Nguồn: Hội Cựu TNXP Nghệ An